Katar, czyli nieżyt nosa, to dolegliwość powszechna. Towarzyszy wielu infekcjom, głównie wirusowym. Zapalenie błony śluzowej nosa objawia się wzmożoną produkcją wydzieliny, która prowadzi do niedrożności nosa, utrudniając normalne oddychanie. Katar, a właściwie diagnoza na podstawie jego koloru, budzi wiele kontrowersji i jest przyczyną m.in. częstego, zbędnego przyjmowania antybiotyków.
NOS – SPRAWCA CAŁEGO ZAMIESZANIA
Nos jest pierwszą linią obrony naszego organizmu przed chorobotwórczymi drobnoustrojami. Chroni, ogrzewa wdychane powietrze i zatrzymuje zanieczyszczenia. Jest czujnym strażnikiem organizmu, który pracuje bez przerwy, odpierając ataki niechcianych gości. Wnętrze nosa wyścielają miliony falujących rzęsek zanurzone w lepkim śluzie. To tu z powietrzem trafiają zanieczyszczenia i patogeny. Przylegają do lepkiej wydzieliny, która skutecznie blokuje ich dalszą wędrówkę. Śluz jest gęsty, lecz umożliwia ruchomym rzęskom usunięcie większości agresorów. Kiedy ten niezwykły mechanizm zawodzi, a drobnoustroje przełamują pierwszą linię obrony – pojawia się katar.
WYDZIELINA Z NOSA – CZYM JEST I DLACZEGO POWSTAJE?
Śluz jest wydzieliną fizjologiczną, która występuje w naszym organizmie w dużej ilości. Sama błona śluzowa nosa i zatok produkuje ponad litr wydzieliny dziennie1. Jest ona niezbędna do prawidłowego nawilżenia i ochrony organizmu. Katar w nosie, czyli zwiększona ilość wydzieliny jest reakcją obronną organizmu i sygnałem, że nos przegrywa walkę z agresorem i wymaga dodatkowego wsparcia. Układ odpornościowy przystępuje więc do działania. Stymuluje komórki nabłonka w nosie do produkcji większej ilości gęstego i lepkiego śluzu. Śluzówka staje się opuchnięta, a nos zaczyna wymagać częstszego oczyszczania z nadmiaru wydzieliny.
KOLOR WYDZIELINY Z NOSA – DLACZEGO JEST ZIELONY?
W początkowej fazie infekcji, nos jest zatkany. Kiedy naczynia krwionośne rozszerzają się, w nosie pojawia się przezroczysty katar. Powoduje on częste kichanie, a tym samym rozsiewanie zaraźliwych patogenów. W kolejnym etapie wydzielina z nosa wyraźnie zagęszcza się, utrudniając tym samym normalne oddychanie. Do zmiany koloru śluzu dochodzi w fazie komórkowej, czyli nacieku zapalnego2. Przezroczysta, czy też biała wydzielina z nosa zmienia swój kolor. Staje się żółta lub zielona. Kolor śluzu najczęściej nie jest spowodowany zakażeniem bakteryjnym. Wbrew powszechnej opinii, zielona wydzielina z nosa nie jest objawem ciężkiej choroby, lecz wynikiem naturalnych procesów obronnych organizmu. Leukocyty zawarte w śluzie w odpowiedzi na kontakt z patogenem, uwalniają specjalny enzym mający odpierać ataki patogenów. W jego składzie znajduje się żelazo, które nadaje śluzowatej wydzielinie charakterystyczny zielony kolor2. Kiedy gęsta wydzielina zalega w jamie nosa dłuższy czas, staje się bardziej skoncentrowana. Może wówczas wydawać się ciemniejsza, bardziej żółta czy właśnie zielona. Jest to naturalny proces obronny organizmu, niezależnie od tego, czy infekcję wywołały wirusy, czy też bakterie1.
CO Z TYM ANTYBIOTYKIEM, CZYLI JAK LECZYĆ ZIELONY KATAR?
Zdecydowana większość infekcji górnych dróg oddechowych jest wywoływana przez wirusy i nie mija po antybiotyku. Wbrew powszechnej opinii, żółta lub zielonkawa wydzielina z nosa, nie jest ciężkim stanem chorobowym, lecz wynikiem naturalnych procesów obronnych organizmu. Nie stanowi więc przesłanki do stosowania antybiotyku. Mimo tego lekarze przepisują antybiotyki, zwłaszcza pod naciskiem samych pacjentów. W zdecydowanej większości kolorowy katar mija samoistnie, wraz z ustaniem infekcji. Zielona i gęsta czy żółta i rzadka wydzielina z nosa to nie powód do paniki. Owszem, choroby nie należy lekceważyć, ale należy mieć świadomość jak działa nasz układ odpornościowy. Dzięki temu łatwiej będzie rozprawić się z mitem, zgodnie z którym po kolorze kataru można rozpoznać rodzaj infekcji i zastosować właściwe leczenie. Kiedy więc warto poprosić o pomoc lekarza? Jeśli objawy choroby utrzymują się ponad 10 dni i stale nasilają. Lekarz może wówczas zlecić dodatkowe badania i podjąć decyzję o podaniu skutecznych leków.
sol11.2021.17
1. Robert H. Shmerling., Don’t judge your mucus by its color., Harvard Health Blog, 06-22-2020
2. E. Biernacka., Objawów zakażeń dróg oddechowych nie można oceniać w sposób izolowany., Puls Medycyny, 11-03-2021
